Historia powiatu lubaczowskiego

Początki Lubaczowa, jednego z najstarszych grodów na pograniczu polsko-ruskim, są związane okresem Polski plemiennej. Lubaczowski gród wraz z podległym mu okręgiem na mocy ugody między księciem Leszkiem Białym a królem węgierskim Andrzejem , został wydzielony z ziemi przemyskiej i oddany we władanie Pakosława, możnowładcy z kręgu Leszka Białego (1214 r)

Po  włączeniu do monarchii Kazimierza Wielkiego 1340r. Lubaczów stał się powiatem, początkowo oddzielnym (1377r.) , potem w składzie ziemi bełzkiej, zapożyczając przyjętą w Koronie nazwę – powiat. Prawa miejskie magdeburskie uzyskał w 1376r. Bardzo starą metrykę posiadają również wsie lokowane na prawie wołoskim, które w XV i XVI w. otoczyły Lubaczów. W pod koniec XVI i w XVII w. powstało kilka miast: Oleszyce -1576, Cieszanów – 1590, Narol -1592r., Lipsko -1613r, Płazów – 1614, Wielkie Oczy 1671. Wszystkie te miasta z umocnieniami Horyńca, Baszni, Dachnowa, i Nowego Sioła tworzyły lubaczowski rejon umocniony. Wielokrotnie w XVI w., w szczególności w XVII docierały tutaj niszczycielskie zagony tatarskie. Najazdy obcych, wojsk, a także przemarsze własnych chorągwi, wojska stojące obozem i zimujące pułki doprowadziły miasto do upadku. Po pierwszym rozbiorze Lubaczów znalazł się na terenie Galicji. W latach 1783-1788 założono na tym terenie 10 koloni niemieckich. W 1867r. został utworzony powiat z siedzibą w Cieszanowie. Ożywienie gospodarcze przyniosły duże inwestycje pod koniec XIX w.: budowa linii kolejowej- 1880, szpitala-1896, koszar wojskowych – 1896. W czasie I wojny światowej inwazja rosyjska, a w szczególności operacja przełamania pozycji rosyjskich pod Lubaczowem w czerwcu 1915 spowodowały duże zniszczenia tego miasta, jak też Cieszanowa, Narola, Wielkich Oczu i Oleszyc. Od wieków teren powiatu charakteryzowała mozaika etniczna (Polacy, Rusini, Ukraińcy, Żydzi). Od 1923r. Lubaczów stał się siedzibą władz  i urzędów powiatowych po przeniesieniu ich z Cieszanowa. 14 września 1939r. okolice Lubaczowa były terenem działań 21 Dywizji Piechoty Górskiej gen. Józefa Kustronia, który poległ pod Koziejówką. Na mocy układu Ribbentrop-Mołotow  południowo -wschodnia część powiatu z Lubaczowem dostała się pod administrację sowiecką i doświadczyła okupacyjnego prześladowania.  22 czerwca 1941 r. nasilony terror przyniosła okupacja niemiecka: masową egzekucję w lesie Niwki, utworzenie getta w końcu 1942r. i zagładę Żydów na początku 1943r. a także liczne aresztowania Polaków, przymusowe roboty i obozy koncentracyjne. Wyzwolenie Lubaczowa spod okupacji niemieckiej nastąpiło 22 lipca 1944r. Na mocy porozumień polsko-radzieckich ludność ukraińska została wysiedlona do ZSRR i na tereny zachodnie Polski w ramach akcji „Wisła” . Walki z UPA trwały do jesieni 1947 r i spowodowały ogromne zniszczenia materialne i ofiary z obu stron.

W okresie powojennym powiat lubaczowski istniał do 1975 roku, kiedy został zlikwidowany w ramach reformy administracyjnej.

Od 1 stycznia  1999 r  znów na mapie Polski pojawił się nowy samorządowy powiat lubaczowski.

W długiej i  bogatej historii Lubaczowa zdecydowanie największym wydarzeniem była wizyta Papieża  Jana Pawła II  2 i 3 czerwca 1991r.

Powiatowe Centrum Kultury w Lubaczowie

foto: Krzysztof Stępień