„Wrastanie. Ziemie Zachodnie i Północne. Początek”- kresowa wystawa na lubaczowskim Rynku

Jesteśmy „stąd” i „u siebie”? Jak po II wojnie światowej potoczyły się losy mieszkańców Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej?  Na te i wiele innych pytań odpowiedzi szukamy na wystawie „Wrastanie. Ziemie Zachodnie i Północne. Początek”. Lubaczów jest pierwszym miastem na dawnych Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, które odwiedzi wystawa. Ekspozycja będzie prezentowana na Rynku w dniach 28 października – 1 grudnia 2019 r. Patronat Honorowy nad ekspozycją objął Starosta Powiatu Lubaczowskiego Zenon Swatek.

Przesunięcie w 1945 roku granic Polski pociągnęło za sobą konsekwencje polityczne, gospodarcze, ale przede wszystkim społeczne. Odbudowa wojennych zniszczeń i więzi społecznych, oswojenie obcej przestrzeni i kultury składają się na proces „wrastania” powojennych mieszkańców w „nową” Polskę, o którym opowiada wystawa przygotowana przez instytucje współpracujące w ramach Sieci Ziem Zachodnich i Północnych.

Celem wystawy jest ukazanie wybranych aspektów pierwszych kilku lat po wojnie  na ziemiach, które zostały włączone w granice Polski. Wynikające z tego faktu konsekwencje, takie jak wymiana ludności, konieczność odbudowy wojennych zniszczeń i rozerwanych więzi społecznych, a przede wszystkim budowy nowej tożsamości, oraz specyficzne działania władzy komunistycznej względem tych terenów, stanowią o wspólnym, wyjątkowym doświadczeniu historycznym Ziem Zachodnich i Północnych i zamieszkujących je ludności.

Wystawa została objęta Patronatem Narodowym Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Andrzeja Dudy w stulecie odzyskania Niepodległości, a prezentacja wystawy w Lubaczowie Patronatem Honorowym Starosty Powiatu Lubaczowskiego Zenona Swatka.

– Wystawa opowiada o pierwszych powojennych latach, w których rozpoczął się proces wielowymiarowego zakorzenienia się: w nowym miejscu mieszkańców (nie tylko Polaków) przybyłych dosłownie ze wszystkich stron świata, i w nowej rzeczywistości, tych, którzy na tych terenach mieszkali jeszcze przed wojną. Jest to też opowieść o trudnych i często heroicznych początkach budowy nowej tożsamości, pokazana z perspektywy losów „zwykłego człowieka” – zauważa dr Katarzyna Bock-Matuszyk, autorka scenariusza wystawy.

O tym jednak, jak wielka była wola i potrzeba „urządzenia sobie nowego życia” świadczą działania podejmowane przez powojennych mieszkańców tych terenów, którzy przybyli m.in. z terenów dawnego województwa lwowskiego i samego powiatu lubaczowskiego. Zmiana nazewnictwa, poznawanie przestrzeni, zastępowanie tego, co kojarzyło się z niemieckością polskimi symbolami – wszystkie te działania budowały więź z nowym miejscem i nowe relacje między ludźmi. Budowanie wspólnoty nie obywało się przy tym bez konfliktów i wzajemnego niezrozumienia, przy osobistych dylematach dotyczących własnej tożsamości i identyfikacji z lokalną społecznością.

– Celem wystawy jest pobudzenie refleksji nad tym, czy i od kiedy dzisiejsi mieszkańcy Ziem Zachodnich i Północnych czują się „u siebie” i „stąd”, oraz jaki jest ich stosunek do wielowiekowego i różnorodnego dziedzictwa kulturowego, z jakim spotykają się na co dzień – dodaje dr Wojciech Kucharski, kurator wystawy.

Wystawa zajmuje powierzchnię 200 metrów kwadratowych i osiąga wysokość ponad pięciu metrów. Ekspozycja ma formę przestrzennej instalacji, a zwiedzający wchodzi niejako do labiryntu. Na wystawie zobaczymy ponad 300 archiwalnych zdjęć i filmów oraz nagrania relacji świadków historii.  Wyposażenie wystawy w system oświetlenia pozwala na zwiedzanie jej także po zmierzchu. W poszczególnych sekcjach wystawy znalazły się elementy interaktywne, wśród nich: ściana z mozaiką ponad stu zdjęć z ekspedycji Instytutu Zachodniego, mapa Polski na której będzie można przykleić naklejkę w miejscu, w którym się aktualnie mieszka oraz lokomotywę symbolizującą skąd my bądź nasi przodkowie przybyli na Ziemie Zachodnie i Północne.

Wystawa „Wrastanie. Ziemie Zachodnie i Północne. Początek” powstała w ramach współpracy realizowanej przez instytucje wchodzące w skład Sieci Ziem Zachodnich i Północnych. Autorami koncepcji merytorycznej wystawy są dr Katarzyna Bock-Matuszyk oraz dr Wojciech Kucharski z Ośrodka „Pamięć i Przyszłość”, a w skład zespołu autorskiego wchodzą m.in. specjaliści ze wszystkich instytucji Sieci Ziem Zachodnich i Północnych oraz Uniwersytetu Wrocławskiego. Projekt scenograficzny wystawy stworzyła firma JAZ+ Architekci z Warszawy. Gospodarzem goszczącym wystawę w Lubaczowie jest Powiatowe Centrum Kultury w Lubaczowie.

Od pierwszego wernisażu we Wrocławiu 6 listopada 2017 r. wystawa eksponowana była w Szczecinie, Opolu, Zielonej Górze, Olsztynie, Poznaniu, Gdańsku, Malborku i Warszawie.

Lubaczów jest pierwszym miastem na dawnych Kresach Wschodnich II Rzeczypospolitej, które odwiedzi wystawa. Ekspozycja będzie prezentowana na Rynku w dniach 28 października – 1 grudnia 2019 r. Patronat medialny nad wystawą objęli: Telewizja Polska Oddział w Rzeszowie, Polskie Radio Rzeszów oraz Katolickie Radio Zamość.

Centrum Historii Zajezdnia | www.zajezdnia.org

Sieć Ziem Zachodnich i Północnych | www.szzip.pl

Powiatowe Centrum Kultury w Lubaczowie | www.powiatlubaczowski.pl

Informacja prasowa